Najważniejsze zmiany prawne w 2021 r. dla branży faktoringowej

Jak co roku, poniżej prezentujemy subiektywne zestawienie najważniejszych zmian prawnych dla branży faktoringowej w 2021 roku – zarówno już uchwalonych, obowiązujących jak i planowanych.  O części z nich pisaliśmy już szerzej na blogu, a o części z nich dopiero napiszemy, zwłaszcza gdy będą znane ostateczne projekty i treści przyjętych regulacji prawnych.

1. b2sb – jednoosobowi przedsiębiorcy częściowo jak konsumenci

To niewątpliwie najważniejsza zmiana dla branży roku 2021. Dnia 1.01.2021 r. weszła w życie przełomowa nowelizacja tworząca obok przedsiębiorców (b2b) oraz konsumentów (b2c) nową grupę klientów tj. przedsiębiorców – osób fizycznych traktowanych częściowo jak konsumenci (b2sb). Generuje to konieczność m.in. przemodelowania dotychczasowych wzorców umownych (umów, regulaminów, ogólnych warunków, cenników) i pozbawienia ich klauzul niedozwolonych (abuzywnych). O zmianie pisaliśmy tutaj na blogu ogólnym. Jeszcze za wcześnie, aby pisać o efektach praktycznych wprowadzonej zmiany. Na pewno już teraz można stwierdzić, iż klient w osobie jednoosobowego przedsiębiorcy i wspólnika spółki cywilnej stał się klientem wyższego ryzyka.

2. Nowe zasady reklamacji

Projekt ustawy o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz o Funduszu Edukacji Finansowej zakłada przekazanie obecnych kompetencji Rzecznika Finansowego Prezesowi UOKIK. Pisaliśmy o projekcie tutaj. Komisja Finansów Publicznych skierowała projekt ustawy do dalszych prac w podkomisji stałej do spraw instytucji finansowych. Status prac można śledzić tutaj.  Regulacja, która miała wejść w życie na początku 2021 jak widać została odsunięta w czasie, spodziewamy się, że będzie jednak głosowana jeszcze w 2021 roku.

3. „Weksle konsumenckie”

Poręczenie wekslowe jako zabezpieczenie umowy faktoringowej może stracić na znaczeniu. Wszystko z powodu procedowanej nowelizacji dot. tzw. weksli konsumenckich. Dnia 23.09.2020 roku na stronie RCL opublikowano projekt ustawy o zmianie KPC oraz niektórych innych ustaw – w tym ustawy Prawo wekslowe. Projektowana regulacja przewiduje m.in. badanie zgodności umowy kreującej zobowiązanie wekslowe z prawem pod kątem klauzul abuzywnych, dołączenie do pozwu umowy albo oświadczenia o tym, czy roszczenie dochodzone pozwem powstało w związku z umową zawartą z konsumentem (za złożenie nieprawdziwego oświadczenia będzie grozić grzywna do 3000 zł), zakaz indosu weksli konsumenckich, górną granicę opłaty sądowej za wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty w sprawach, w których pozwanym jest konsument (max. 750 złotych), przedłużony termin na zarzuty. Wyżej opisany projekt nowelizacji może ograniczyć również stosowanie poręczeń wekslowych osób fizycznych (konsumentów). W związku z tym, nowelizacja wpłynie przede wszystkim na podmioty stosujące tego rodzaju metody zabezpieczeń swoich roszczeń m.in. branżę faktoringową, tam gdzie poręczycielem weksla jest osoba która udziela poręczenie jako konsument (np. małżonek faktoranta-jednoosobowego przedsiębiorcy). O projekcie będziemy pisać szerzej, gdy przybierze formę ostateczną i zostanie poddany pod głosowanie. Status prac można śledzić tutaj.

4. Ustawa o zatorach płatniczych

Dnia 1.01.2021 r. weszła w życie regulacja dotycząca sporządzania przez największych przedsiębiorców sprawozdań dotyczących stosowanych przez nich praktyk płatniczych. Zgodnie z przepisami pierwsze sprawozdanie – za 2020 r. – przedsiębiorcy musieli złożyć do 1.02.2021 r. co było możliwe za pomocą formularza elektronicznego dostępnego na portalu biznes.gov.pl. Przełom roku 2020/2021 to również aktywność Organów w zakresie postępowań kontrolnych związanych z naruszaniem ustawy.

5. Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ)

O zmianie pisaliśmy szczegółowo tutaj. Dane zawarte w KRZ będą powszechnie dostępne i jawne. Korzystać z nich będą mogły zarówno osoby fizyczne czy instytucje finansowe, w tym firmy faktoringowe. Umożliwi to weryfikację faktorantów, ich członków organów, wspólników, czy też poręczycieli. Pozwoli ustalić czy wobec takich osób prowadzone jest/było postępowanie restrukturyzacyjne lub upadłościowe albo orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, czy umorzono postępowanie egzekucyjne, ze względu na bezskuteczność egzekucji albo dłużnik zalega z alimentami ze spłatą dłużej niż 3 miesiące. Sama baza ma ruszyć dopiero najpóźniej dnia 1.07.2021 r. W dniu 9.02.2021 r. na stronie RCL opublikowano Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu zamieszczania danych w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, sposobu przetwarzania i ujawniania danych zawartych w Rejestrze, a także trybu i sposobu przetwarzania oraz przekazywania danych zgromadzonych w Rejestrze do badań naukowych oraz do celów statystycznych. Zasadą jest, że dane w Rejestrze będą zamieszczane za pośrednictwem Systemu teleinformatycznego.

6. Koniec konsultacji w zakresie SLIM VAT 2 i e-faktur

W dniu 18.02.2021 r. Ministerstwo Finansów zaprezentowało nowy projekt ustawy SLIM VAT 2. Do końca ubiegłego miesiąca MF przyjmowało uwagi i opinie odnośnie zmian. Pakiet ma na celu uproszczenie procedury fakturowania, zmniejszenie formalności oraz poprawę płynności firm korzystających z MPP. Większość z planowanych rozwiązań ma wejść w życie 1 października 2021 r. Resort finansów niedawno zakończył też konsultacje przepisów, które wprowadzą dobrowolną e-fakturę. Podatnicy, którzy będą rozliczać się w ten sposób, otrzymają szybciej zwrot VAT. Termin skróci się dla nich do 40 (z 60). Ministerstwo liczy, iż również te zmiany zaczną obowiązywać od 1 października 2021 r. Natomiast od 2023 roku e-fakturowanie ma stać się obowiązkowe.

7. Prosta Spółka Akcyjna

Dnia 1.07.2021 r. powinna w końcu wejść w życie nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych wprowadzająca nowy rodzaj spółki – prostą spółkę akcyjną (PSA), która jest ciekawą formą działalności dedykowaną dla tzw. start-upów przewidująca m.in. minimalny kapitał zakładowy na poziomie 1,00 zł, bardzo dużą elastyczność w zakresie: obrotu akcjami, wnoszenia wkładów, kształtowania organów spółki, uprzywilejowania akcji. Należy zatem liczyć się z tym, że prędzej czy później tego typu podmioty mogą wystąpić jako podmiot wnioskujący o faktoring czy też odbiorca. Tego typu spółki zwłaszcza intensywnie mogą zacząć działać w sektorze IT.  Początkowo tego typu spółki mogą cieszyć się ograniczonym zaufaniem.

8. Nowelizacja AML

Dnia 30.03.2021 Prezydentowi RP przekazano do podpisu ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw. Ustawa rozszerza katalog instytucji obowiązanych. Przy okazji doprecyzowana została m.in. definicja beneficjenta rzeczywistego. Po wejściu w życie planowanych zmian, instytucje obowiązane będą musiały upewnić się, że rozpoznały wszystkich beneficjentów rzeczywistych klienta. Projekt rozszerza katalog podmiotów zobligowanych do ujawnienia w CRBR swojego beneficjenta. Oprócz dotychczas wymienionych w ustawie niektórych spółek prawa handlowego obowiązek ten będzie dotyczył także: trustów (z ograniczeniem do tych, których powiernicy mają miejsce zamieszkania albo nawiązują stosunki gospodarcze czy nabywają nieruchomość w Polsce, w imieniu lub na rzecz trustu), spółek partnerskich, spółek i spółdzielni europejskich, europejskich zgrupowań interesów gospodarczych, stowarzyszeń podlegających wpisowi do KRS oraz fundacji.

9. Dematerializacja akcji SA i SKA

Akcje spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej z dniem 1.03.2021 r. uległy dematerializacji – przestały mieć formę dokumentu, czego skutkiem jest całkowite usunięcie z obrotu gospodarczego akcji papierowych i zastąpienie ich akcjami w postaci cyfrowej. Ta zmiana w powiązaniu z CRBR zwiększy transparentność SA i SKA – spółki te będą łatwiejsze do weryfikacji pod kątem beneficjentów rzeczywistych oraz faktycznych akcjonariuszy. Łatwiej będzie tym samym zweryfikować powiązania pomiędzy faktorantem a odbiorcą.

10. Zmiana sposobu dokonywania wpisów w KRS

Termin pełnej elektronizacji systemu składania wniosków do KRS był już kilkukrotnie odsuwany w czasie. Na chwilę obecną, od 1.07.2021 r. wnioski do KRS i dokumenty do nich załączane mają być składane wyłącznie w formie elektronicznej. Złożenie będzie wymagało posłużenia się podpisem kwalifikowanym albo profilem zaufanym ePUAP albo skorzystania z usług profesjonalnego pełnomocnika. Od tej daty nie będzie możliwe składanie wniosków o wpis w tradycyjnej, papierowej formie. Korespondencja pomiędzy wnioskodawcą a sądem rejestrowym także będzie prowadzona elektronicznie.

A co z aktami papierowymi KRS będącymi kopalnią wiedzy dla instytucji finansowych?

Od wejścia w życie przepisów akta będą prowadzone wyłącznie w systemie teleinformatycznym. Wszelkie dotychczasowe dokumenty w postaci papierowej nadal będą jednak udostępniane do wglądu w czytelni Sądu Rejestrowego.  Akta rejestrowe prowadzone w postaci papierowej nie podlegają przetworzeniu na akta prowadzone w systemie teleinformatycznym. Dokument w postaci papierowej, dotyczący podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców, stanowiący podstawę do podjęcia przez sąd czynności z urzędu, przetwarza się na postać elektroniczną. Reasumując – w zakresie zapoznawania się z aktami i analizy sytuacji prawno-finansowej spółki, przynajmniej przez kilkanaście-kilkadziesiąt miesięcy będziemy się jeszcze poruszali w modelu hybrydowym.

11. Zmiany do prawa bankowego (CRD V)

Dnia 29 marca 2021 r. Prezydentowi RP przekazano do podpisu ustawę o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Projekt ustawy zakłada zmiany w pięciu ustawach istotnych dla sektora bankowego:

• ustawie z 14.03.2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego,
• ustawie z 21.07.2006 r o nadzorze nad rynkiem finansowym,
• ustawie z 29.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
• ustawie z 29.08.1997 r. – Prawo bankowe oraz
• ustawie z 5.08.2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym

Daty wejścia w życie planowanych zmian określa art. 26 projektowanej ustawy. Zasadniczo ma to nastąpić po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, choć niektóre modyfikacje w Prawie bankowym i ustawie o obrocie instrumentami finansowymi przewidziano na koniec czerwca 2021 r. Ponadto jeszcze inne zmiany tych ustaw oraz ustawy o nadzorze makroostrożnościowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym mają nastąpić dopiero z dniem 1 stycznia 2023 r.

12. Q&A do Komunikatu UKNF z 23.01.2020 r. dotyczącego przetwarzania informacji w chmurze obliczeniowej

Pod koniec marca bieżącego roku UKNF, opublikował pytania i odpowiedzi, które obejmują wybrane aspekty stosowania Komunikatu Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z 23 stycznia 2020 r. dotyczącego przetwarzania przez podmioty nadzorowane informacji w chmurze obliczeniowej publicznej lub hybrydowej. Sam komunikat nie jest aktem prawnym, jednak KNF wyjaśnia w nim jak rozumie określone w przepisach wymogi zapewniające bezpieczeństwo przetwarzania danych przez podmioty nadzorowane z wykorzystaniem usługi chmury. Pierwsze Q&A do komunikatu opracowano w grudniu 2020 roku. Kolejne wydano niedawno, a znajdziemy w nim odpowiedzi na 45 pytań m.in. w przedmiocie zastosowania komunikatu do agentów ubezpieczeniowych i oddziałów zakładów ubezpieczeń, zakresu odpowiedzialności tzw. insoucerów oraz kwestii tego jak bezpiecznie usuwać dane z chmury.

13. Cyfryzacja sądownictwa w okresie COVID-owym

Pierwszym przyjętym w dobie pandemii aktem prawnym w ukierunkowanym na zapewnienie elektronicznego obiegu dokumentów w administracji i obrocie gospodarczym jest ustawa z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych. Zmierza ona do tego aby co do zasady korespondencja była nadawana i odbierana przez podmioty publiczne wyłącznie w postaci elektronicznej. Wprowadzenie doręczeń elektronicznych będzie mogło być stosowane do większości procedur administracyjnych, sądowo-administracyjnych oraz w postępowaniach cywilno-prawnych. Ustawa ta ma jednak charakter ogólny, przewiduje ona wiele etapów wprowadzania zmian w poszczególnych obszarach, a cały proces jej wchodzenia w życie ma się skończyć dopiero 1 stycznia 2029 r.

Jednocześnie w Sejmie trwają prace nad istotnymi zmianami w KPC i tarczy antykryzysowej z 2 marca 2020 r. związanymi z cyfryzacją wymiaru sprawiedliwości. Początkowo projekt Ministerstwa Sprawiedliwości zakładał aby pisma procesowe były wysyłane na adres służbowej poczty elektronicznej profesjonalnego pełnomocnika oraz uznawane za doręczone w następnym dniu roboczym od chwili „wprowadzenia przez sąd do środka komunikacji elektronicznej”. Projekt ten wywołał duży sprzeciw, w związku z czym w Sejmie przyjęto poprawkę, zgodnie z którą e-pisma mają być doręczane poprzez portal informacyjny sądów. Skutek takiego doręczenia będzie następował po 14-dniach.

Zmianę poparło także samo Ministerstwo Sprawiedliwości. Obecnie MS postuluje nawet by Portal Informacyjny Sądów Powszechnych zastąpiony został przez Portal Sądownictwa Powszechnego. Nowy system miałby docelowo służyć całkowitej digitalizacji akt sądowych. Na razie jednak projekt ustawy zmierza jedynie w kierunku wprowadzenia e-doręczeń pism procesowych

Projekt przewiduje ponadto wprowadzenie e-licytacji komorniczych nieruchomości. Przetarg w takiej formie ma odbywać się wyłącznie na wniosek wierzyciela, na skutek którego komornik udostępniać będzie obwieszczenie o licytacji na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej.

14. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

Jeszcze w 2019 r. pojawił się projekt Ministerstwa Sprawiedliwości nowej regulacji dotyczącej odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, przewidujący ochronę sygnalistów oraz minimalne wymogi dotyczące jednostek compliance. Proponowane przepisy okazały się jednak bardzo kontrowersyjne i utknęły w Sejmie.  Obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad kolejnym projektem nowelizacji. Jego tekst nie został jeszcze udostępniony, ma on jednak bazować na modelu odpowiedzialności, który został przyjęty w projekcie skierowanym do Sejmu w styczniu 2019 r. Prawdopodobnie dojdzie do ograniczenia zakresu podmiotowego nowej ustawy jedynie do dużych przedsiębiorstw, a także do zaostrzenia surowości sankcji. Należy się też spodziewać, że w projektowanej ustawie dojdzie do implementacji unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów, która weszła w życie w grudniu 2019 r.

15. Kodeks Antykorupcyjny

Ustawa o jawności życia publicznego pozostaje „zamrożona” od 2018 r. Projektowana ustawa miała nałożyć na jednostki finansów publicznych oraz podmioty będące co najmniej średnim przedsiębiorcą (w tym na firmy faktoringowe) obowiązek podejmowanie środków organizacyjnych, kadrowych, technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełniania przestępstw korupcyjnych, w tym stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych. W projekcie tej ustawy planowano też uregulować kwestie sygnalisty. Jak jednak widać, wizja tworzenia i wdrażania pełnych systemów compliance w Polsce nie jest jeszcze przez polskiego prawodawcę w pełni ukształtowana.