Dnia 29.08.2023 r. Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała komunikat „Objęcie instytucji pożyczkowych nadzorem KNF” w którym przypomniała, że od 1 stycznia 2024 r. działalność instytucji pożyczkowych w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego będzie podlegała nadzorowi KNF, a Instytucja pożyczkowa, aby mogła od 2024 roku prowadzić działalność w zakresie udzielania kredytów konsumenckich musi do 31 grudnia 2023 roku spełnić wymogi ustawowe.
Komunikat wywołał wiele zapytań i wątpliwości, tymczasem nie zmienia on tego co już wiadomo od dłuższego czasu.
# Czym jest Instytucja Pożyczkowa
Definicja legalna „instytucji pożyczkowej” (zmodyfikowana Ustawą Antylichwiarską) znajduje się w ustawie o kredycie konsumenckim i bazuje na definicji kredytodawcy obowiązującej na gruncie tej ustawy („kredytodawca”- przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu; „instytucja pożyczkowa” – kredytodawca inny niż…). Instytucja Pożyczkowa to podmiot, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług (art. 5 pkt 2a).
# Jakie wymogi ustawa przewiduje dla Instytucji Pożyczkowych
W przypadku prowadzenia działalności polegającej na udzielaniu pożyczek konsumentom (Instytucja Pożyczkowa) podmiot ten podlega szczególnym wymogom, w tym m.in.:
- obowiązek stosowania oceny zdolności kredytowej (art. 9a Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim);
- obowiązek działania w formie S.A. albo sp. z o.o. (z radą nadzorczą) z kapitałem zakładowym minimum 1.000.000 PLN wniesionym w formie wkładu pieniężnego (to największa zmiana w praktyce wymagająca przeobrażeń kapitałowych po stronie wielu firm pożyczkowych);
- wśród organów instytucji pożyczkowych nie mogą znajdować się osoby karane za przestępstwa gospodarcze, skarbowe, dokumentowe;
- obowiązek uzyskania wpisu do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez KNF (art. 59ac Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim) i możliwość rozpoczęcia działalności dopiero po wpisie;
- koszty nadzoru w wys. 0,5% sumy przychodów uzyskanych z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego za poprzedzający rok obrotowy i nie mniejszej niż równowartość w złotych 5 000 euro, (od 1.01.2024 r.);
- nadzór Rzecznika Finansowego (in. w zakresie stosowania tzw. procedury reklamacji) – w oparciu o ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 roku o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym) + ponoszenie składek na koszty utrzymania Biura Rzecznika – składka w wys. suma aktywów z pożyczek konsumenckich x 0,025% (art. 20 Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym).
# Sankcje
Za niewykonywanie przez instytucje pożyczkowe obowiązków informacyjnych albo nieprawidłowe wykonywanie tego obowiązku, a także w razie stwierdzenia, że działalność instytucji pożyczkowej jest wykonywana z naruszeniem ustawy lub wbrew warunkom określonym w ustawie KNF będzie mogła m.in.: (i) nałożyć na instytucję pożyczkową administracyjną karę pieniężną w wysokości do 15 000 000 zł, bądź (ii) wykreślić ją z rejestru instytucji pożyczkowych lub rejestru pośredników kredytowych. Natomiast na członka zarządu instytucji pożyczkowej bezpośrednio odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości KNF może nałożyć administracyjną karę pieniężną w wysokości do 150 000 zł.
# Co z firmami pożyczkowymi b2b?
Firma pożyczkowa udzielający chociażby w małej części pożyczek konsumentom, spełni wymogi Instytucji Pożyczkowej.
Jednakże Pożyczkodawca udzielający WYŁĄCZNIE pożyczek b2b w naszej ocenie na dzisiaj nie będzie spełniał definicji „instytucji pożyczkowej” i nie będą do niego miały zastosowanie przepisy o nadzorze ani wymogi organizacyjne opisane wcześniej).
Powyższe wymaga jednak bardzo jasnego rozgraniczenia swojej działalności w tym zakresie polegającego na jasny określonych kierunkach i stworzeniu swoistego systemu compliance i mechanizmów kontrolnych. Chodzi m.in. o (i) precyzyjne i jasne formułowanie w umowach / regulaminach celu pożyczki na cele związane wyłącznie z działalnością gospodarczą, (ii) stosowanie oświadczeń pożyczkobiorcy o charakterze pożyczki i jej przeznaczeniu oraz prowadzeniu działalności gospodarczej, (iii) unikanie jako klientów „nowych” przedsiębiorców-JDG np. założonych kilka tygodni przed pożyczką, (iv) archiwizowanie do umów dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności przez pożyczkobiorcę (np. odpis z KRS/CEiDG, wydruk z White List itp.), (v) nie ograniczanie się do samych JDG, lecz finansowanie w możliwie szerokim zakresie spółek, w tym spółek prawa handlowego, (vi) wypłacanie pożyczki wyłącznie na rachunku bankowe prowadzone „na firmę” oraz ujawnione na White List; (vii) kontrolowanie (najlepiej w sposób automatyzowany) pożyczkobiorców w zakresie: aktywności wpisu w CEiDG, aktywności wpisu na White List, aktywności statusu VAT na White List, (viii) wprowadzenie mechanizmów kontroli sposobu wykorzystania pożyczki na cele prowadzenia działalności gospodarczej, (ix) ograniczenie zabezpieczeń „konsumenckich” tak aby nie dochodziło do sytuacji w których to np. poręczyciele będący osobami fizycznymi w praktyce spłacają pożyczkę w całości, a sam przedsiębiorca będący pożyczkobiorcą miał tylko ją uzyskać.
Temat jest jednak bardziej skomplikowany niż zostało to nakreślone powyżej i z racji ram niniejszego bloga i artykułu został jedynie zasygnalizowany.
[Tekst nie stanowi porady prawnej, oddaje jedynie subiektywne poglądy autora]
