Dnia 19.09.2018 r. opublikowano projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Dotychczasowe rozwiązania uznano za nieefektywne, a celem nowej regulacji, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, jest „skrócenie terminów zapłaty i zwiększenie dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym”. Projekt jest na etapie konsultacji, według założeń w listopadzie ma trafić do Sejmu. Poniżej najważniejsze – w naszej ocenie – zmiany wynikające z projektu nowej ustawy.
- Skrócone terminy płatności w transakcjach handlowych
Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury:
- jeśli dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikro, mały lub średni przedsiębiorca – bezwarunkowo;
- w pozostałych stosunkach handlowych (brak relacji w której wierzycielem jest duży przedsiębiorca a dłużnikiem co najwyżej średni) – także, chyba że strony postanowią inaczej i pod warunkiem, że ustalenie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Wzrasta znaczenie statusu dużego przedsiębiorcy i jego negatywne konsekwencje. Na potrzeby ustawy wprowadzono nową definicję dużego przedsiębiorcy jako przedsiębiorcy niebędącego mikro/ małym / średnim przedsiębiorcą. Ponadto wprowadzono domniemanie, iż dłużnik jest dużym przedsiębiorcą, jeśli jego indywidualne dane zostały podane do publicznej wiadomości w BIP w roku kalendarzowym, w którym została zawarta umowa (chodzi o dane podatników u których wartość przychodu uzyskanego w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro oraz dane podatkowych grup kapitałowych).
Wprowadzono również zakaz powoływania się przez dłużników na oświadczenie wierzyciela, z którego treści wynika, że nie jest mikro, małym lub średnim przedsiębiorcą. Jeśli strony zastrzegły termin płatności niezgodnie z treścią ustawy, wówczas stosuje się termin krótszy a wierzycielowi, jeśli spełnił swoje świadczenie, po tym terminie przysługują odsetki.
- Obowiązek składania sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty
Duzi przedsiębiorcy będą zobowiązani składać Ministrowi Finansów sprawozdanie o stosowanych terminach zapłaty, corocznie do dnia 31 stycznia. Niezłożenie sprawozdania będzie groziło nałożeniem kary grzywny w trybie kodeksu karno-skarbowego, a złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym, będzie zagrożone karą grzywny oraz ograniczenia wolności.
- Kary pieniężne za płatności po terminie przez dużych przedsiębiorców
Duże firmy które płacą za późno mają być karane…. pieniężną karą administracyjną w wysokości do 5% nieuregulowanych w danym roku w terminie zobowiązań. Kara zostanie nałożona tylko wtedy gdy przeterminowane płatności przekraczają co najmniej dwukrotnie nieuregulowane terminowo należności. Na przykład – jeżeli firma zalega kontrahentom 100.000 zł, a sama otrzymała z opóźnieniem płatność na 50.000 zł zostanie na nią nałożona kara finansowa przez Krajową Administrację Skarbową. Jeżeli jednak z opóźnieniem otrzymała 75.000 zł – wówczas nie będzie już karana.
Z założenia sankcje zawarte w projekcie nie mają na celu karać duże firmy, które zalegają z płatnościami ponieważ same nie otrzymują swoich należności na czas. Ustalając wysokość kary Szef KAS będzie brał pod uwagę szereg okoliczności wskazanych w projekcie (np. stopień i okoliczności naruszenia, sytuację finansową, stopień przyczyniania się, korzyści itp.). Od decyzji będzie można odwołać się w trybie kodeksu postępowania administracyjnego. Środki uzyskane z tytułu kar będą stanowić dochód budżetu Państwa.
- Ulga za złe długi
W sytuacji, gdy dłużnik w ciągu 120 dni od terminu zapłaty nie dokonał faktycznej płatności – musi zwiększyć dochód o wartość nieuregulowanej faktury. Z kolei wierzyciel po 120 dniach od terminu zapłaty odliczy nieuregulowaną przez kontrahenta kwotę od dochodu. Warunkiem jest, że nie może upłynąć dwa lata od końca roku, w którym wystawiono fakturę. Dłużnik lub wierzyciel nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacji.
- Prawo do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy
Gdy termin zapłaty ustalony w umowie jest nadmiernie wydłużony, a ustalenie tego terminu było rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela będzie przysługiwało prawo do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy.
- Narzucanie długich terminów będzie uznawane za czyn nieuczciwej konkurencji
Narzucanie długich terminów zapłaty za dostarczone produkty lub wykonane usługi, w szczególności z naruszeniem przepisów ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji. Z narzucaniem takich terminów mamy do czynienia gdy ich ustalenie w umowie wynika z wykorzystania przez dłużnika znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym między dłużnikiem a wierzycielem w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.
- Zmiany w Ochronie Konkurencji i Konsumentów
Zgodnie z treścią projektu ustawy niedozwolone będą porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji, polegające na bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nadmiernie długich terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi. Niedozwolone będzie także nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców polegające na narzucaniu takich terminów zapłaty.
- Przyspieszenie postępowania nakazowego
Zaproponowano uproszczenie procedury nakazowej – sąd ma wydawać nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury. Dodatkowo skrócono terminy:
- w spr. o wartości powyżej 75.000 zł wierzyciel będzie musiał udowodnić spełnienia świadczenia a Sąd wyda nakaz / wyznaczy rozprawę w terminie 2 miesięcy od dnia wpływu pozwu;
- w spr. o wartości do 75.000 zł wierzyciel będzie musiał jedynie uprawdopodobnić spełnienia świadczenia a Sąd wyda nakaz / wyznaczy rozprawę w terminie 14 dni od dnia wpływu pozwu;
Ponadto Sąd ma z urzędu (bez konieczności składania wniosku) doliczać na rzecz wierzyciela rekompensatę i odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Ustawa de facto wpływa najbardziej na sytuację największych podmiotów – zwłaszcza dużych sieci handlowych (nieuczciwa konkurencja, prawo antymonopolowe, terminy płatności, sprawozdania, kary). Ustawa jest na etapie projektu, co oznacza, że efekt końcowy może ulec znacznemu przeobrażeniu w stosunku do obecnej wersji projektu. Przewidywany termin wejścia w życie ustawy to 01.06.2019 r., z wyjątkiem zmian, które mają wejść w życie z dniem 01.01.2020 r.
