Od października 2021 r. trwają prace nad projektem ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (tzw. ustawie o sygnalistach), który stanowi implementację przepisów unijnych – dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 („Dyrektywa”). Co do zasady wszyscy przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 50 pracowników będą mieć obowiązek ustanowienia systemu zgłaszania nadużyć (tzw. whistleblowing). Inne zasady przewidziano dla konkretnych branż, niezależnie od liczby pracowników. Nowe przepisy mogą dotknąć także małe firmy faktoringowe zatrudniające mniej niż 50 pracowników.
Z art. 23 ust. 1 Ustawy o sygnalistach wynika próg 50 pracowników, od którego należy wprowadzić system dla sygnalistów. Wyjątek wprowadza ust. 2 tego artykułu:
„Próg, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937”.
Przepis jest napisany bardzo niejasno i w rzeczywistości zawiera długi ciąg odwołań:
- Część I.B. Dyrektywy wyjaśnia pojęcie m.in. „usług i rynków finansowych” odnosząc je do wielu aktów, w tym. m.in. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013.
- To rozporządzenie wprowadza definicję „instytucji finansowej” jako przedsiębiorstwa, którego podstawową działalnością jest wykonywanie działalności objętej pkt 2-12 oraz pkt 15 załącznika nr I do dyrektywy 2013/36/UE.
- Z kolei pkt 2 załącznika I do dyrektywy 2013/26/UE jako rodzaj działalności podlegających wzajemnemu uznawaniu wymienia: udzielanie kredytów, w tym m.in. kredyt konsumencki, umowy kredytowe dotyczące nieruchomości, faktoring z regresem lub bez, finansowanie transakcji handlowych (w tym forfeiting).
Według obecnego brzmienia projektowanych przepisów faktorzy podlegają obowiązkowi wprowadzenia wewnętrznego systemu zgłaszania naruszeń prawa, bez względu na to, czy zatrudniają mniej czy więcej niż 50 osób. Nie sposób odnieść wrażenia, że małe przedsiębiorstwa faktoringowe „wpadły” pod regulację trochę przypadkowo przez niefortunny i rozległy ciąg odniesień. Treść art. 23 ust. 2 nie zmieniła się od wielu miesięcy. Na etapie konsultacji Rządowe Centrum Legislacji proponowało uszczegółowienie tego przepisu, co jednak przeszło bez echa.
Projekt jest rozpatrywany w trybie pilnym oraz obecnie czeka na przyjęcie przez Radę Ministrów i przekazanie do Sejmu. Na wdrożenie systemu zgłoszeń wewnętrznych jest niewiele czasu – podmioty zatrudniające co najmniej 50 pracowników oraz branże objęte art. 23 ust. 2 (w tym mali faktorzy) mają tylko 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy (co wynika z obecnego art. 62 projektu). Teoretycznie zatem każda z tych firm prace nad systemem whistleblowingu z racji krótkiego terminu na dostosowanie się już powinna prowadzić.
