Podsumowanie X Międzynarodowego Kongresu Faktoringu – panel prawny

Za nami X jubileuszowy Międzynarodowy Kongres Faktoringu, zatem można pokusić się o jego podsumowanie. Z racji tematyki Bloga, podsumowanie będzie dotyczyło prawnych aspektów omawianych na pierwszym panelu Kongresu. Wydarzenie zostało już kompleksowo podsumowane przez PZF tutaj – zachęcam do lektury. Ja natomiast skupię się w podsumowaniu na tym, na czym znam się najlepiej – czyli na prawnych aspektach faktoringu.

1. Zmiany prawne w 2019 roku + Almanach PZF

Zmiany prawne dotyczące branży faktoringowej oczywiście mogą Państwo śledzić na bieżąco na Blogu. Każdy z uczestników Kongresu otrzymał jak co roku komplet materiałów w tym Almanach Polskiego Związku Faktorów. W tego rocznym wydaniu byłem odpowiedzialny za opracowanie artykułów w części dotyczącej zmian prawnych. Zachęcam do lektury obu artykułów:

• Fraudy faktoringowe – mechanizmy i tendencje;
• Zmiany prawne wpływające na działalność branży faktoringowej.

Ten ostatni artykuł jest podsumowaniem najważniejszych zmian prawnych dla branży faktoringowej w 2019 roku.

2. Panel dyskusyjny

W tym roku panel dyskusyjny dot. zmian w prawie był pierwszym panelem Kongresu. Jak dla mnie mógłby trwać cały dzień, mamy bowiem w tym roku do czynienia z bardzo dużą liczbą istotnych zmian prawnych które bezpośrednio dotykają branżę faktoringową. Co istotne część zmian weszła już w życie (np. White List) pomimo braku rozstrzygnięcia wszystkich aspektów techniczno-prawnych nowych regulacji. Czasu na pełne omówienie zmian trochę zabrakło, udało się omówić przede wszystkim tematykę White List, Split Payment, zasygnalizować kwestie ustawy o zatorach. Ale po kolei.

White List

• Rachunki wirtualne. W dniu 17.09.2019 r. opublikowano TUTAJ na stronie podatki.gov wyjaśnienia zgodnie z którymi: „Przypominamy, że tzw. rachunki wirtualne nie są zamieszczane w wykazie, ponieważ nie są to rzeczywiste rachunki rozliczeniowe zgłaszane do urzędu skarbowego lub do CEiDG. Wykaz, po wpisaniu numeru rachunku wirtualnego, wyświetla jednak informację, że jest to rachunek powiązany z rachunkiem rozliczeniowym konkretnego podmiotu i podaje dane tego podmiotu. Dodatkowo w listopadzie planujemy udostępnienie narzędzia, dzięki któremu za pomocą systemów informatycznych (w tym systemów finansowo-księgowych) będzie można usprawnić weryfikację, czy dany rachunek wirtualny jest związany z rachunkiem, który znajduje się w wykazie. Jeżeli tak, to zapłata na taki rachunek wirtualny nie będzie skutkować negatywnymi konsekwencjami podatkowymi.”. Powyższe powinno rozwiązać problem rachunków cesyjnych wirtualnych. Jak zapewniał w trakcie Panelu przedstawiciel MF (Pan Dyr. Z. Makowski) – tych rachunków do US nie trzeba zgłaszać. Dzięki temu że White List obsługuje tzw. maskę rachunku, czyli część numeru rachunku handlowego który się powtarza, wpisując do wyszukiwarki białej listy dane tego rachunku technicznego pokaże nam się informacja zwrotna pozytywna (weryfikacja pozytywna). Według informacji z Ministerstwa Finansów i ZBP, większość Banków pozytywnie zaraportowała maski rachunków do STIR-a. Nadal są pewne problemy związane z technicznymi kwestiami związanymi z pobieraniem wydruku czy z tym że pokazuje się ta maska rachunku po sprawdzeniu rachunku na White List. – ale to są kwestie do dalszego zaadresowania w kierunku poprawienia systemu.
• Rachunki cesyjne / rachunki techniczne / rachunki gospodarki własnej. Obecnie trwają intensywne prace legislacyjne, które mają na celu jednoznaczne uregulowanie ich statusu przed 1 stycznia 2020 r. (data rozpoczęcia stosowania sankcji) w taki sposób, żeby tego typu rachunki nie musiały podlegać sprawdzaniu przez płatników z Białą Listą. Rachunki gospodarki własnej i techniczne mają nie być zgłaszane na White List, bowiem są generowane w tysiącach.

Powyższe oznacza, iż problem rachunków wirtualnych powinien zostać niezwłocznie rozwiązany, natomiast kwestia rachunków własnych banków (cesyjnych niewirtualnych) nie została jeszcze rozwiązana.

• Moment weryfikacji rachunku na White List. Według wypowiedzi przedstawiciela MF – tym momentem w przypadku przelewów wykonywanych z datą późniejsza niż data zlecenia przelewu będzie moment zlecenia, przy czym szczegóły mają być opisane w planowanych do opublikowania w październiku objaśnieniach.
• Rachunki bankowe podmiotów zagranicznych zarejestrowanych dla potrzeb VAT w Polsce. W ocenie przedstawiciela MF regulacje dotyczące White List dotyczą transakcji krajowych tj. pomiędzy podmiotami z siedzibami w Polsce, bez konieczności weryfikowania czy taki podmiot funkcjonuje również za granicą. Chodzi o jedną konkretną transakcję uregulowaną daną fakturą. Ta kwestia ma jednak być jeszcze przedmiotem dalszej regulacji w ramach pakietu zmian MF.
• White List a postępowanie z odbiorcami faktoringu. O tej kwestii pisałem już częściowo TUTAJ a w samym Panelu wspomniałem o zapytaniach odbiorców o przyczynach braku rachunku cesyjnego na White List – które to zapytania występowały już od dnia 2.09.2019 r. (WL opublikowano 1.09.2019 r.).  Pod tym kątem zachęcam firmy faktoringowe do stosowania racjonalnej polityki informowania odbiorców o zasadach korzystania z White List, ewentualnie przygotowania modelu odpowiedzi na zapytania odbiorców, rozważenia newslettera czy też nawet delikatnych modyfikacji klauzul faktoringowych aby uniknąć wątpliwości związane z tym do kogo przypisany jest rachunek z faktury VAT na White List. Taka praktyka odciąży działy operacyjne / opiekunów klienta, można również odnieść wrażenie że jest również mile widziana przez MF wskazujące na postulaty uświadamiania odbiorców.
• White List a faktoring cichy. Obecnie faktoring cichy niewątpliwie stał się produktem trudniejszym i bardziej ryzykownym:

1. Przy cesji cichej na rachunku zastrzeżonym (escrow) – rachunek nie będzie widoczny na White List, a co więcej ewentualny przelew Split Payment będzie odrzucony – to praktycznie czyni ten produkt nie przydatnym dla dużych odbiorców.
2. Przy cesji cichej na rachunku rozliczeniowym faktora – faktoring cichy „przestanie być cichy” z racji możliwości zweryfikowania że rachunek należy do faktora na White List;
3. Przy cesji cichej na rachunku rozliczeniowym faktora (widocznym na White List) – takie rozwiązanie jest nadal możliwe, wymaga jednak kreatywnego podejścia i dobrego zabezpieczenia (automatyczne zlecenia przelewów / szerokie pełnomocnictwo dla faktora / ograniczony dostęp dla faktoranta / limity wypłat własnych). Z racji specyficznych rozwiązań technicznych – należy się spodziewać że takie możliwości będą miały głównie podmioty faktoringowe bankowe.

Faktoring cichy może przetrwać, będzie wymagał indywidualnego podejścia. Myślę że o tym będę jeszcze pisał w przyszłości w ramach osobnego artykułu. Mam pewne pomysły jak zachować ten produkt pomimo trudnych czasów (RODO i White List).

Split Payment

• Statystyki. Na Panelu wspomniano o statystykach MPP w ciągu ostatniego roku – ok. 10% wszystkich transakcji zrealizowano za pomocą MPP, co oznacza że liczba takich przelewów wzrasta i tendencja ta niewątpliwie utrzyma się, a nawet będzie postępować z racji rozszerzenia obowiązkowego Split Payment od 1.11.2019 r., a nadto sankcji związanych z White List.
• Wstęp. Zmiana od 1.11.2019 r. dla części branż oznacza przejście z odwróconego obciążenia na MPP, czyli VAT wróci na faktury tam gdzie w wielu miejscach w tej chwili go nie było. To obejmie między innymi branżę budowlaną, dostawców elektroniki, dostawców części samochodów czy motocykli (nowość) i kilku innych. Pisałem o tym TUTAJ. Wiele podmiotów jest w procesie przygotowania się do podzielonej płatności w wersji obowiązkowej i ma tutaj dwa wyjścia do wyboru : (1) albo będzie identyfikować które faktury powinny być opłacone w ramach MPP, (2) bądź też przyjąć uproszczenie – płacić za wszystkie faktury zakupowe w formie MPP (do tego zdaje się zachęcać MF).
• Klasyfikacja PKWiU. Z punktu widzenia faktoringu istotnym problemem jest ryzyko związane z błędnym zataryfikowaniem produktu objętego fakturą do PKWiU i związane z tym ryzyko błędnego zastosowania stawki VAT. Problem jest istotny z racji istnienia wykładni podatkowej i statystycznej (oraz często odmiennej praktyki organów skarbowych od statystycznych) co oznacza w skrajnych przypadkach konieczność sięgania do opinii GUS. Na Panelu wskazano m.in. przykład opon samochodowych – klasyfikowanych inaczej w przypadku sprzedaży hurtowej. W ocenie MF  nabywca towaru / usługi jest odpowiedzialny za prawidłowe zidentyfikowanie co jest przedmiotem transakcji , niezależnie od tego co deklaruje dostawca. Co więcej z wypowiedzi przedstawiciela MF wynika, iż na dzień dzisiejszy MF uznaje firmę faktoringową za taki podmiot pomimo tego że firma faktoringowa de facto nabywa wierzytelność a nie towar / usługę.  MF uważa że odpowiedzialność ciąży na firmie faktoringowej, co oznacza pojawienie się kolejnego czynnika ryzyka na znaczną skalę i może wiązać się z koniecznością przerzucenia go umownie na faktorantów – sygnalizuję w tym miejscu taką kwestię przy okazji ewentualnych zmian wzorców umownych.
• Płatności zbiorcze MPP. Ustawa o Split Payment „2” wprowadza długo wyczekiwaną możliwość wykonywania płatności zbiorczej. Nadal istnieją jednak tutaj problemy techniczne i należy się spodziewać objaśnień ze strony MF.

Projekt „Wolne Faktury”

W trakcie Panelu Mec. Artur Krzykowski zaprezentował prawne uzasadnienie dla kampanii „Wolne Faktury”. Zwrócono uwagę na podejście historyczne; nieprzystawalność obecnego modelu w przypadku cesji globalnej setek czy tysięcy wierzytelności pieniężnych; uciążliwość weryfikacji istnienia zakazu cesji; nadużywanie ochrony prawnej wynikającej z zakazu cesji przez niesolidnych dłużników; konieczność odejścia od prymatu ochrony dłużnika i wyważenia ochrony interesów trzech podmiotów zaangażowanych w przelew; obrót wierzytelnościami pieniężnymi jako instrument walki z zatorami płatniczymi; szczególny status wierzytelności pieniężnych w obrocie; konieczność wyodrębnienia wierzytelności pieniężnych jako szczególnego przedmiotu przelewu; konieczność ustawowego wprowadzenia ważności przelewu wierzytelności pieniężnych wbrew umownemu zakazowi przelewu; propozycje zmian legislacyjnych dotyczące umownych zakazów przelewu wierzytelności pieniężnych, na wzór nowoczesnych rozwiązań przyjętych z sukcesem poza Polską. Projekt można śledzić na stronie http://wolnefaktury.faktoring.pl/ – myślę że nie pomylę się jeśli skonstatuję że cała branża trzyma kciuki za powodzenie Projektu.

Zatory płatnicze

O ustawie o zatorach płatniczych pisałem już na Blogu kilkukrotnie, m.in. TUTAJ. Pod koniec Panelu miałem możliwość wspomnieć o kilku mało do tej pory komentowanych zagrożeniach dla firm faktoringowych wynikających z nowej regulacji. W szczególności wskazałem na skutki związane z przyjęciem ustawowo krótszego terminu wymagalności w przypadku gdyby termin zapłaty na fakturze był sprzeczny z ustawą. To oznacza dla faktorów ryzyko: zwłaszcza przy nabywaniu już istniejących i z pozoru niewymagalnych wierzytelności (które de facto mogą okazać się wymagalne) – chodzi np. o (1) nowy faktoring z częścią wystawionych już faktur z marszu, (2) trójstronne porozumienia związane ze zmianą faktora przez faktoranta, (3) porozumienia z ubezpieczycielami przy umowach z przejęciem ryzyka na polisie własnej klienta. Nadto – mogą być problemy ze skutecznym zgłaszaniem szkód ubezpieczeniowych na FP – możliwe będzie przekroczenie terminu wymagalności, spóźnione zgłoszenie itp.; W sprawach stykowych może się też okazać że termin przedawnienia nastąpił szybciej niż myśleliśmy, bowiem termin przedawnienia liczy się od daty wymagalności. Zatem pozwy o zapłatę będzie trzeba wnosić z większym zapasem niż dotychczas. Mogą być problemy z naliczaniem odsetek, w tym niezgodność w księgach handlowych i na saldach. Dodatkowym ryzykiem jest ustawowe prawo odstąpienia przez wierzyciela od umowy / wypowiedzenia umowy z odbiorcą. Wspomniałem również o zmianach związanych z rekompensatą za dochodzenie kosztów odzyskiwania należności – zarówno jej wysokości jak i wprowadzonym zakazem zbywalności roszczenia o rekompensatę.

Jednocześnie, gratuluję PZF organizacji jubileuszowego Kongresu i przyłączam się do życzeń i podziękowań, zwłaszcza dla Pana Tomasza Biernata – osoby wybitnie zasłużonej dla Polskiego Faktoringu. Dziękuję również wszystkim uczestnikom Panelu Prawnego za merytoryczną dyskusję o ważnych zmianach dla branży faktoringowej.