W wyniku cesji zmienia się wierzyciel, lecz sama wierzytelność nie ulega zmianie. Odnosi się to m.in. do miejsca spełnienia świadczenia (miejsca w którym należy dokonać zapłaty) wynikającego z siedziby wierzyciela albo miejsca prowadzenia przez niego rachunku bankowego. To miejsce wyznacza z kolei właściwość sądu w sytuacji gdy wierzyciel (faktor) chce pozwać dłużnika o zapłatę.
- Załóżmy że faktorant, będący pierwotnym wierzycielem (cedentem) ma swoją siedzibę w Poznaniu i tutaj też Oddział Banku prowadzi jego rachunek bankowy.
- Dłużnik posiada siedzibę w Zielonej Górze.
- Faktor (cesjonariusz) czyli nowy wierzyciel z kolei posiada siedzibę w Warszawie i tutaj też Oddział Banku prowadzi jego rachunek bankowy.
Wierzyciel pierwotny (cedent) chcąc pozwać dłużnika, pozwałby go przed Sąd miejsca spełnienia świadczenia (siedziba wierzyciela = Poznań) tj. przed Sąd w Poznaniu. Faktor w ten sam sposób mógłby pozwać dłużnika przed Sąd w Warszawie gdzie posiada siedzibę i konto bankowe. Dla dłużnika byłaby to trudna sytuacja – zamiast do Poznania, na rozprawę musiałby jechać aż do Warszawy. Czy prawo chroni w tej sytuacji dłużnika?
Tak, ale nie zawsze.
Co prawda w orzecznictwie wyrażany jest pogląd, iż przelew wierzytelności następujący bez zgody dłużnika nie może prowadzić do pogorszenia jego dotychczasowej pozycji prawnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28.10.2015 r. sygn. akt I ACa 544/15) ale tylko wtedy gdy dłużnik nie wyraził zgodę na cesję (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11.02.2003 r. sygn. akt III CZP 81/01; postanowienie Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 6.03.2017 r. I Cz 108/17). Tymczasem klasyczny faktoring (moze z wyjątkiem cichego) zakłada zgodę dłużnika (odbiorcy) na cesję na specjalnym formularzu, bądź w formie ZOC (zawiadomienie o cesji). Jeżeli zatem dłużnik wyraził zgodę na cesję jego zarzut niewłaściwości Sądu nie powinien zostać uwzględniony – wówczas sprawę dalej prowadziłby Sąd w Warszawie.
A co w sytuacji gdy już na fakturze VAT wystawionej przez cedenta (faktoranta, wierzyciela) podano jako jedyny właściwy do zapłaty rachunek bankowy faktora (cesjonariusza) i dodatkowo opatrzono fakturę klauzulą faktoringową? Wtedy wszakże miejsce spełnienia świadczenia równorzędnie z siedzibą wierzyciela wyznacza rachunek bankowy – w naszym przypadku w Warszawie. Wydaje się, że w tej sytuacji faktor może kierować sprawę do Sądu w Warszawie argumentując, iż to rachunek bankowy wskazany na fakturze wyznaczył miejsce spełnienia świadczenia i tym samym właściwość Sądu.
W praktyce jednak sądy orzekają różnie – a ww. kwestie często bywają sporne. Ponieważ niewłaściwość sądu jest uwzględniana przez Sąd „na zarzut” pozwanego (chociaż interpretacja art. 202 KPC nadal budzi spory prawników) – często sprawy są prowadzone przez Sąd z wyboru Faktora.
Powyższe doświadczenia pokazują jak istotne jest przemyślane przygotowanie dokumentacji faktoringowej (w tym ZOC) przewidującej tego typu aspekty prawne których znaczenie pojawia się z reguły po czasie.
