Sprawozdanie GIIF dot. AML za 2021 rok

Generalny Inspektor Informacji Finansowej („GIIF”) opublikował sprawozdanie z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2021 roku („AML” / „CTF”).

Podobnie jak w 2 poprzednich latach, dokument ten nie zawiera zbyt wielu informacji pod kątem branży faktoringowej.   Samo pojęcie faktoringu pojawia się tylko w dwóch poniższych fragmentach:

• Z danych GUS zawartych w kwartalnej informacji o podmiotach gospodarki narodowej, wg stanu na 31 grudnia 2021 r. wynika, że w krajowym rejestrze urzędowym gospodarki narodowej REGON (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) było zarejestrowanych ogółem 8 876 (wobec 9 034 w roku 2020) podmiotów wskazujących na prowadzenie działalności w zakresie określonym kodem PKD – 64.99Z, tj. pozostałej finansowej działalności usługowej, gdzie indziej niesklasyfikowanej, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych (ta podklasa obejmuje m.in. działalność w zakresie faktoringu);
• Za instytucje finansowe niebędące innymi instytucjami obowiązanymi wskazanymi w ustawie AML/CTF należy uznać przedsiębiorstwa faktoringowe, leasingowe (w zakresie leasingu finansowego) oraz podmioty, których podstawową działalnością jest „doradztwo dla przedsiębiorstw gospodarczych w zakresie struktury kapitałowej, strategii przemysłowej i kwestii z nimi związanych, jak również doradztwo i usługi dotyczące łączenia się oraz nabywania przedsiębiorstw gospodarczych”

Pozostałe kwestie warte wspomnienia (ogólnie):

1. W 2021 r. w systemie informatycznym GIIF zarejestrowano 3852 zawiadomienia opisowe o działalności i transakcjach podejrzanych, tzw. SAR-ów.
2. W 2021 r. GIIF otrzymał informacje o 36,67 mln tzw. transakcji ponadprogowych.
3. GIIF wszczął w 2021 r. – na podstawie uzyskanych informacji – 2 447 postępowań analitycznych.
4. Przekazanie do właściwych miejscowo prokuratur 519 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy (tzw. zawiadomień głównych) – wzrost o ok. 37,3%.
5. GIIF dokonał 1426 blokad rachunków.
6. W 2021 r. najwięcej powiadomień z własnej inicjatywy GIIF skierował do organów Krajowej Administracji Skarbowej (głównie tzw. karuzele podatkowe i puste faktury).
7. Sygnaliści. GIIF zapewnia możliwość odbierania zgłoszeń od sygnalistów (whistleblowing) na adres poczty elektronicznej – sygnaliści.GIIF@mf.gov.pl lub w postaci papierowej. Na podstawie 80 informacji / zgłoszeń (głównie elektronicznych), które wpłynęły do GIIF w 2021 r., założono w prowadzonym rejestrze sygnałów społecznych 54 sprawy.
8. Kontrole:

• Na podstawie przepisów ustawy AML/CTF w 2021 r. GIIF przeprowadził 9 kontroli, w tym 3 w bankach, a 5 w nie bankowych instytucjach finansowych.
• Zalecenia pokontrolne były obszerne i zawierały wypunktowanie dużej liczby uchybień.
• GIIF skierował do prokuratury 1 zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 156 ust. 1 ustawy AML/CTF.
• W 2021 r. GIIF wszczął 23 postępowania administracyjne. W przypadku 10 postępowań, ich wszczęcie nastąpiło w związku ze stwierdzonymi w wyniku kontroli GIIF nieprawidłowościami.
• W 2021 r. GIIF zakończył 16 postępowań wydaniem decyzji administracyjnych nakładających na instytucje obowiązane kary administracyjne w postaci kar pieniężnych.
• W 2021 r. w sądach okręgowych i rejonowych w Polsce wszczęto 300 sądowych postępowań karnych dot. AML

9. Warto podkreślić, że FATF kontynuował prace nad modyfikacją wytycznych dotyczących opartego na ryzyku podejścia do aktywów wirtualnych (ang. virtual assets) i dostawców usług związanych z aktywami wirtualnymi (ang. virtual assets service providers – VASP).
10. Raporty transgraniczne z Niderlandów, stanowią ponad 80% wszystkich informacji zagranicznych, i dotyczą transakcji nietypowych, które mają potencjalny związek z Polską. Przekazane informacje przeważnie obejmują pojedyncze transakcje, co wpływa na znaczną ilość otrzymanych raportów, aczkolwiek skala zapytań dla tego Kraju zaskakuje.
11. W związku z prowadzonymi sprawami analitycznymi GIIF współpracował najczęściej z JAF z Niemiec, Litwy, Ukrainy, Francji oraz Hiszpanii. To pokazuje kierunki potencjalnego prania pieniędzy wśród krajów Europy i kierunki aktualnych schematów.
12. W dniu 19.04.2021 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 50 w sprawie przyjęcia strategii przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
13. Ciekawe opisane schematy prania pieniędzy:

– Transfery środków pochodzących z rachunków VAT. W sprawie chodziło o świadome wykorzystanie  nieprawidłowości rozliczeń płatności podzielonej (split payment). Płatności nie były powiązane z rzeczywistymi transakcjami zakupu, w związku z czym były traktowane przez system krajowej instytucji płatniczej jako błędne. Ze względu na wadliwie działający algorytm w MPP, środki były następnie zwracane na rachunek rozliczeniowy. W ten sposób dochodziło do zwolnienia środków przewidzianych prawnie na zabezpieczenie płatności podatku VAT, czym działano na szkodę Skarbu Państwa. W dalszej kolejności, uzyskane w ten sposób środki, których źródłem był m.in. rachunek VAT, były transferowane do innego podmiotu celem dalszego dysponowania.  Czyli doszło do skutecznego zdefraudowania środków z rachunku VAT i zadysponowania nimi niezgodnie z ustawą.

– Pranie pieniędzy poprzez zakup nieruchomości. Prawdopodobnym celem transferu do Polski kwoty ok. 130 mln EUR było ukrycie przestępnego pochodzenia środków, następnie zalegalizowanie tych środków poprzez transakcję zakupu atrakcyjnej nieruchomości przeznaczonej pod bardzo dużą inwestycję. Kontynuowanie aktywności przez spółki-córki może w przyszłości generować ryzyko prania pieniędzy (poprzez najem istniejących powierzchni komercyjnych oraz poprzez planowane inwestycje deweloperskie).

– Pranie pieniędzy przez nierezydentów z użyciem spółek docelowych.  Bank zidentyfikował podejrzany przepływ środków od jednego podmiotu (firma X) z kraju Europy Północnej na rachunki dwóch polskich firm (A i B) zarejestrowanych zaledwie ok. 1-2 miesięcy wcześniej. Środki wpływające na rachunki polskich podmiotów były przelewane na rachunki osobiste kilku osób pochodzących z jednego z państw bałtyckich, a następnie wypłacane w bankomatach w Skandynawii i państwach bałtyckich. Wypłaty z różnych rachunków osobistych były dokonywane w tych samych dniach, co pozwala podejrzewać, że mogła je realizować ta sama osoba dysponująca kartami płatniczymi. Ponadto, osoby wypłacające środki założyły rachunki bankowe w tym samym oddziale Banku, w ciągu tych samych dwóch dni roboczych. Właściciele obu polskich podmiotów (tj. firm B i C) prawdopodobnie się znali, albowiem pochodzili z tego samego niewielkiego miasteczka. Deklarowali oni ponadto stosunkowo niewielkie dochody za ostatnie lata poprzedzające założenie swoich firm.